KAYA KARTALI (Aguila Chrysaetos Golden Eagle)

Büyük ve kahverengi bir kartaldır. Başı altın rengine yakındır. Alttan kanat telekleri örtü tüylerinden ve gövdesinden açık renklidir. Gencinin gövdesi siyaha yakındır. Uçuşta beyaz kanat içi ve kuyruk dibiyle rahatça ayrılır. Başını ve boynunu ileri uzatır., kanadı gövdesine doğru daralır, kuyruğu diğer kartallardan uzundur. Uçuşta görkemli ve zariftir, diğer kartallardan farklı süzülürken ve dönerek yükselirken kanatlarını yuları kaldırır. Ötüşü şahin gibi bir “tuii-u”.  Diğer bir ötüşü havlamaya benzer, kayalık dağlarda ve dağlık ormanlarda yaşar. Doğu Avrupa’da ormanlarda ve bataklıkların çevresinde bulunabilir. Gaga ucu ile kuyruk ucu arası ortalama boy uzunluğu 75-88 CM, Açık kanat uçları arası ortalama kanat açıklığı 204-220 CM. Erişkin kaya kartallarının tepe ve ense tüyleri kızıla çalan açık kahverengindedir. Kaya kartalının kanatları kavisli ve gövdeye doğru daralıyor iken şah kartalın kanatları daha dikdörtgen formlu ve paraleldir. Kaya kartalının kuyruğu gövdesiyle oranlandığında şah kartalınkinden daha uzundur. Kaya kartalı uçuştayken alttan el ve kol teleklerinin iç kısımları kol altı örtülerinden daha açık renkli görünür.

Uçuşta üstten ise erişkinlerin büyük kol örtüleri kontrast oluşturacak kadar açık renklidir. Bir yaşına kadarki genç kaya kartallarının kuyruk ve kanatlarında geniş beyaz bantlar vardır. Kuyruğun sonunda koyu renkli geniş bir bant bulunur. Her yıl beyazlıklar azalır ve kaya kartalı eşeysel olgunluğa ulaştığı beş yaşında bu beyaz renklerini tamamen kaybeder. Muş il coğrafyasında 2.000 metre rakım üstü sarp kayalıklarda seyrek ve yıllara yaygın olarak bahar, yaz ve güz dönemlerinde görülür. Rahatlıkla tilki, çakal, koyun, kıl kurdu gibi canlıları avlayabilir. Avcılık tehdidi ve koleksiyoncuların tutkularından dolayı sayıları son derece düşük seviyelerdedir. Muş Merkez Kurtik Dağı 2.700 metre rakımda yer alan yuva civarında kayıtlar alınmıştır.

Kaya kartalları tüm gündüz yırtıcıları gibi tek eşli(monogam)'dir. Yılda sadece bir kez kuluçka yapar. Yumurta sayısı genellikle 2'dir(Nadiren 1,3 ve 4 olabilir). Dişi şubat sonu-mart sonu arasındaki dönemde yumurtlar(Kuluçka dönemi bölge ve enleme göre değişkenlik gösterebilir). Kuluçka süresi ortalama 42 gündür. Yavru bakımı için eşler birlikte çalışır. İlk çıkan yavru çoğu zaman daha zayıf olan kardeşini yuvadan atarak öldürür. Ebeveyn bu duruma kesinlikle müdahale etmez. Sık rastlanan bir tür değil. Avlanma sahası geniş bir coğrafi alan gerektirir.

Yüce dağları sever. Her türlü yüksek, kayalık, ormanlık dağda görülebilir. Dağların özellikle sarp kayalıklar barındıran kesimlerini yuva yeri olarak tercih eder. Ulaşılması güç kayalıklardaki oyuk ve çıkıntılara yuvalanır. 

Dişi ve Erkek Kaya Kartallarının uçuşlarının yer aldığı fotoğraflarda, bunlara eşlik eden kargalar görülmektedir. Kaya Kartalları onu gözleyen ekibi tehdit olarak algıladığı için güvenlik, caydırma ve sonucunda muhtemelen saldırı hazırlığı için nadir ötüşler ile dairesel uçuşlar yapıyor.

Yavrular yumurtadan çıktıktan yaklaşık 11 hafta sonra ilk uçuşlarını yapar. Yavrular uçtuktan sonra da birkaç ay ebeveyniyle yuvanın yakınlarında yaşar ve avlanmayı öğrenir. Daha sonra kendi yaşam alanını bulmak için doğduğu bölgeyi terk eder. Kaya kartalları beş yaşından sonra üreme olgunluğuna ulaşır. Kaya kartalları oldukça büyük yuvalar kurar. Görüntü kayıtlarında dişi ve erkek kaya kartallarının yuva çevresinde uçuşları gösterilmektedir. Muş Merkez Kurtik Dağı 2.700 metre rakım.